6 Mart 2011 Pazar günü Aliağa – Menderes Banliyö Sistemi (İZBAN), Tayyip Erdoğan ve Kemal Kılıçdaroğlu tarafından birlikte resmi olarak açıldı. En başından beri metro standardındaki bu raylı ulaşım hattı beni çok heyecanlandırıyordu çünkü Türkiye’nin en uzun toplu taşıma hattı (80 km) oldu. Aynı zamanda İzmir’i Türkiye’nin en geniş raylı ulaşım sistemine sahip kenti haline getirdi. Bu hat sayesinde havaalanına da ulaşım çok kolaylaşmış oldu. İzmir’e gidip bu hatta yolculuk yapmak için sabırsızlanıyorum.
[Aliağa – Menderes Banliyö Sistemi ile ilgili ayrıntılı bilgileri en altta okuyabilirsiniz.]
Şehir içi raylı ulaşım sistemleri (kısaca metro diyelim), Türkiye’nin çok çok geri kaldığı bir konu. Gelişmemişinden gelişmişine kadar yurtdışında büyük kentlerin mutlaka yaygın bir metro ağı olduğunu görüyoruz. İzmir, Türkiye’nin bu konudaki geri kalmışlığını delercesine çok güzel, heyecanlı atılımlara imza atıyor.
Aşağıdaki basit haritada; tamamlanmış, yapımı devam eden ve planlanmış tüm raylı sistemleri bir arada görebiliyoruz (daha büyük görüntülemek için üzerine tıklayın).
(Büyütmek için tıklayın)
Buna göre banliyö hattı kuzeyde Aliağa ve Bergama’ya (hatta daha sonra Menemen’den Manisa’ya), güneyde de Menderes’ten Torbalı’ya, Bayındır’a ve Selçuk’a uzatılacak.
İzmir Metrosu’nun ilk hattı olan Üçyol – EÜ Hastanesi hattı da kenti doğu – batı aksında taşıyor. Hat planlanırken yapılan en büyük hata, Ege Üniversitesi Hastanesi’ne kadar getirilip Ege Üniversitesi kampüsünün içine devam ettirilmemesiydi. Bunun ceremesini en çok benim neslim çekti. Hastanenin önüne kadar metroyla gelip buradan kampüsün içine ring çalışan 525 numaralı otobüse biniyorduk. Bu otobüslerin özelliği, zamanında Nazilerin Polonyalı Yahudileri taşıdığı şekilde öğrencileri taşımasıydı. Eminim Türkiye’nin her yerinde birçok tıklım tıkış yolcu taşıyan otobüs hattı vardır ama 525 çok farklıydı. Bilenler, görenler ne demek istediğimi anlamışlardır. Tabii bu ayrı bir yazı konusu.
Şimdi bu büyük hata düzeltiliyor ve hat önce Ege Üniversitesi Kampüsü’nün içine, oradan da Evka 3’e uzatılıyor.
Batı yönünde ise Üçyol’dan Üçkuyular’a (F. Altay) olan kısım yapım aşamasında. Bu kısım bittiğinde Hatay’ın (İnönü Caddesi’nin), Mithatpaşa Caddesi’nin ve M.Kemal Sahil Bulvarı’nın trafiği baya rahatlayacak. En azından bu caddelerdeki otobüs sayısı büyük oranda azalacak, o bile tek başına yeterli.
F.Altay’dan sonra sıra batıda Balçova ve Narlıdere’ye gelecek. Balçova’da iki istasyondan sonra DEÜ Hastanesi istasyonu gelecek. Daha da sonra Narlıdere’nin sonuna kadar devam edecek.
Üçyol’dan Buca Tınaztepe’deki DEÜ Kampüsü’ne ve Halkapınar’dan Işıkkent Otogar’a (İzotaş) uzatılacak hatlar bu iki yere de metroyla ulaşılmasını sağlayacak.
Öneri Tramvay Hatları
Haritada turuncu renkte gösterilen “öneri tramvay hatları” beni heyecanlandıran başka bir konu. Bunlar yerin üstünden gidecek ve nispeten panoramik ve turistik rotalar çizecekler.
Merkez Tramvay Hattı: F. Altay’dan başlayıp sahilden önce Konak’a, oradan yine sahili takip ederek Pasaport’a, Kordon’a ve Alsancak Limanı’na ulaşacak.
Batı Tramvay Hattı: Narlıdere’de metronun bittiği noktadan Güzelbahçe ve Urla’ya gidecek. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde son bulması planlanıyor. İYTE’de okuyanlardan ulaşım çilesini çok kereler dinledim. Bu hat tamamlandığında İYTE’ye keyifli ve deniz manzaralı bir yolculuk olacak.
Güney Tramvay Hattı: Şirinyer ile Buca arasında bir hat. Buca’nın iç hattı olacak gibi görünüyor.
Doğu Tramvay Hattı: Bayraklı ile Bornova’yı bağlayacak.
Kuzey Tramvay Hattı: Alaybey’den başlayıp sahili takip ederek Karşıyaka, Bostanlı, Mavişehir’e, oradan da Sasalı’daki İzmir Doğal Yaşam Parkı’na ulaşacak. Deniz manzaralı uzun bir yolculuk sağlayacak.
Tüm bu planlanan hatlar tamamlandığında İzmir, gelişmiş ülkelerin kentlerindeki gibi uzun, kullanışlı, yaygın bir metro ağına sahip olacak. Bir yerden bir yere gitmek için hangi hattı kullanacağımızı, hangi istasyonda aktarma yapıp hangi istasyonda ineceğimizi planlayabilmek için ayrıntılı haritalara ihtiyaç duyacağız. Bunun yanında her geçen gün açılan yeni iskeleler ve artan deniz trafiği de düşünüldüğünde gelecekte İzmir’de karayolu trafik yükünün baya hafifleyeceğini söylemek yanlış olmaz.
Darısı diğer kentlerimizin başına. Diğer kentlerimizin de günlük popülist icraatlarla değil, uzun vadeli gerçekçi ulaşım projeleriyle gelişmesi dileğiyle…
***
Aliağa – Menderes Banliyö Sistemi
(Kaynak: İzmir Büyükşehir Belediyesi)
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez bir belediye ile bir kamu iktisadi teşekkülünün kurduğu ortaklık çerçevesinde yürütülen proje, 1856 yılında inşa edilen TCDD’ye ait demiryolu hattının modernize edilmesi, hemzemin geçitlerin kaldırılması, güzergahın önemli bölümlerinin alt ve üst geçitlerle, tünellerle kat edilmesi ve modern istasyonlar kurularak hızlı ve çağdaş bir banliyö sistemine dönüştürülmesi esasına dayanıyor. 80 kilometrelik hattın işletmesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile TCDD’nin yüzde 50 oranında ortak olduğu İZBAN A.Ş tarafından gerçekleştiriliyor.
Tarihi süreçten satır başları
İzmir Büyükşehir Belediyesi, artan nüfusla birlikte yoğunlaşan kent içi ulaşım sorunlarına çözüm amacıyla, 80 kilometrelik Aliağa – Menderes banliyö hattını metro standartlarına dönüştürecek bir proje geliştirdi. 1999 yılında Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina tarafından ortaya konan proje kapsamında, TCDD ile ön protokol imzalandı.
Projenin önünü açacak “İzmir Banliyö Sistemi Geliştirme Projesi İşbirliği Protokolü” CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu ve TCDD Genel Müdürü Talat Aydın’ın katılımıyla 26 Mart 2005 tarihinde imzalandı. İşbirliği protokolü çerçevesinde, hat üzerinde işletim yapacak olan ve tarafların yüzde 50’şer ortak olduğu İZBAN şirketi kuruldu. Şirket, hatta işletilecek 99 vagonun alımı için yapılması gereken ihaleyi de gerçekleştirdi.İZBAN, bir yerel yönetimle bir kamu kurumunun “yarı yarıya ortaklığı” açısından, Türkiye’deki ilk ve tek örnek olarak dikkat çekti. İşbirliği protokolünün YPK onayı Haziran 2005’de alındı. Böylece, hatta yapılacak işler için İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin önü açılmış oldu. İzmir Büyükşehir Belediyesi, proje kapsamında Eylül 2005’te Sarnıç karayolu üst geçidini inşa ederek ulaşıma açtı. 14 Eylül 2005 tarihinde Karşıyaka Tüneli ve istasyonlarının ihalesi yapıldı. 23 Ocak 2006’da, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, İzmir’in ulaşım sorununu kökten çözecek 80 kilometrelik Aliağa-Menderes hızlı banliyö sisteminin en önemli aşaması olan Karşıyaka Tüneli’nin inşaatı için ihaleyi kazanan firma yetkilileri ile sözleşme imzaladı. 3 Mart 2006’da da Karşıyaka Tüneli’nin temeli atıldı.
1 Eylül 2006 Cuma günü, Aliağa- Menderes Raylı Sisteminin Geliştirilmesi Projesi 1’inci etap çalışmalarında yer alan Gediz Karayolu Alt Geçidi’nin açılışı yapıldı. Açılışın ardından projenin 3’üncü etabı kapsamında inşa edilecek olan yaklaşık 2 kilometrelik Şirinyer Tüneli için temel atıldı. 23 Ocak 2006 tarihinde Karşıyaka Tüneli ve istasyonlarının yapım sözleşmesini imzaladı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2006-2010 yılları arasında, 4’ü yeraltında olmak üzere 23 istasyon, toplam 5.2 kilometrelik iki tünel, 10 adet karayolu alt geçidi, 15 adet karayolu üst geçidi ve toplam 77 bin metrekarelik alanda 20 bin metrekarelik kapalı alanı olan depo, araç bakım ve onarım tesislerinin imalatını gerçekleştirdi. Mevcut 8 istasyonu sisteme uyarladı.
Tünellerin üstünde kalan 56 bin metrekarelik alanı, her yaş grubunun yararlanabileceği sosyal ve kültürel yaşam yerleri olarak yeniden düzenledi. Banliyö sisteminin diğer toplu ulaşım sistemleri ile entegrasyonunu sağlayabilmek için 16 adet aktarma merkezi oluşturdu. İzmir Banliyösü’nün üst yapısı Büyükşehir Belediyesi tarafından inşa edilirken, alt yapısını ise TCDD hazırladı. TCDD tarafından Aliağa-Menemen-Basmane ve Alsancak-Cumaovası banliyö hatları “çift hatta” çıkarıldı. Elektrifikasyon, sinyalizasyon ve telekomünikasyon tesisleri kuruldu.
İlk seferler başlıyor
30 Ağustos 2010’da, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve TCDD işbirliği ile yapımı tamamlanan 80 kilometre uzunluğundaki Aliağa-Menderes Banliyö Sistemi’nde ‘Yolculu Ön İşletme’ seferleri törenle başladı. 29 Ekim 2010’da Cumhuriyet tarihinin en büyük toplu ulaşım projesi olan Aliağa-Menderes Banliyö Sistemi’nin güney kısmında yolculu ön işletme seferleri devam ederken, kuzeyde de Halkapınar-Aliağa arasındaki deneme seferleri, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu ve TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman’ın katılımıyla başladı. 16 Kasım 2010’da Aliağa-Menderes Banliyö Sistemi’nde 80 kilometrelik hattın Torbalı’ya kadar uzatılması için imzalanan protokolün ardından, İzmir ve çevre bölgelerindeki ulaşıma ivme katacak yaklaşık 30 kilometrelik bölüm için çalışmalara başlandı. 30 Ocak 2011’de Aliağa ile Menderes arasında yolcu taşınmasına başlandı. Hattın ilk gün seferine Başkan Aziz Kocaoğlu, eşi Türkegül Kocaoğlu ile birlikte katıldı.
80 kilometrelik yolculuk 170 kuruş
İZBAN A.Ş. (İzmir Banliyö Sistemi), kuzeyde Aliağa’dan başlayarak Menemen, Çiğli, Karşıyaka, Alsancak, güneyde ise Şirinyer, Gaziemir, Adnan Menderes Havaalanı ve Cumaovası’na kadar 31 istasyon ile 80 kilometrelik çift hatta metro standartlarında ve kalitesinde hizmet veriyor. İzmir Banliyösü, aynı zamanda ülkemizde havaalanı içinden geçen ilk banliyö sistemi olarak öne çıkıyor. Yine ilk kez, ülkemizde bir banliyö hattının bazı bölümleri yer altında bulunuyor.
Aliağa-Menderes hattında çalışan banliyö trenlerinin Halkapınar İstasyonu’nda TCDD ana trenleri ve metro sistemi ile entegrasyonu sağlandı.İzmir Büyükşehir Belediyesi, toplu ulaşım araçlarında ilk binişten sonraki 90 dakika içinde yapılacak tüm binişlerin ücretsiz olduğu uygulama ile İzmir kent içi ulaşımda kullanılmakta olan Kentkart sistemine banliyö sistemini de dahil etti. Aliağa ile Menderes arasındaki 80 kilometrelik mesafede, sadece 1.70 TL’ye taşımacılık yapılıyor.
İzmir’i sevdiğinizde ulaşımı, araçları bir yerden bir yere götürmek olarak değil, insanı taşımak olarak görürsünüz