Teknoloji ilerledikçe hayatımıza giren kavramlar içinde son yıllarda en fazla duyduklarımızdan biri Endüstri 4.0. Bu terim ilk kez 2011 yılında Hannover Dünya Endüstri Forumu’nda kullanıldı. Endüstri 4.0 dördüncü sanayi devrimini ifade ediyor. Peki 4’e kadar nasıl geldik, önceki versiyonlar nelerdi? 4.0’dan sonra sırada ne var?
Yüzyıllar boyunca insanlar ihtiyaçlarının bir kısmını doğada hazır bularak, bazılarını da bir şeyler üreterek karşıladılar. Üretimi elle, yani sadece insan gücüyle veya hayvanlar yardımıyla yaptılar. Daha sonra üretimde kullanacakları araçları da ürettiler ve bu araçlar yardımıyla üretimlerinin kalitesini artırdılar, süresini düşürdüler.
İnsanoğlu bir şeyleri keşfettikçe, öğrendikçe üretimde kullandığı “teknoloji” de hep gelişti. Geçmişten tamamen farklı olarak üretim yapılmasına olanak sağlayan teknoloji ilerlemelerine sanayi devrimi diyoruz.
İlk büyük teknolojik atılım, yani diğer bir deyişle ilk sanayi devrimi 19. yüzyılın başlarında yaşandı.
Birinci Sanayi Devrimi: Mekanik Üretim
İlk sanayi devrimi, buhar enerjisinin kullanımı ve üretimin mekanik hale getirilmesiyle gerçekleşti. Devrimden önce buhar enerjisi biliniyordu. Buhar makinesi 1769 yılında İskoç James Watt tarafından icat edilmişti. Buhar enerjisinin endüstriyel amaçlarla kullanılması, insan emeğinin verimliliğini arttıran en büyük atılım oldu.
Buhar ve kömür gibi kaynaklar makine kullanımını daha uygun hale getirdi. Makineler, daha hızlı ve daha kolay üretim yapılmasına olanak sağladı, bu da zincirleme olarak birçok yeniliğin yolunu açtı. Daha fazla çeşitte ve sayıda mal üretimi başladı. Özellikle tekstil ve ulaşım sektörleri büyük değişime uğradı. Birinci sanayi devrimi, tüm insanlığın olmasa bile bazı insanların yaşam standardını iyileştirdi.
İkinci Sanayi Devrimi: Seri Üretim
20. yüzyılın başında elektrik en önemli enerji kaynağı haline geldi. Elektriğin kullanım şekli, su ve buharın kullanımından daha kolaydı. Makinelerin bazılarının da taşınabilir hale gelmesini sağladı.
Bu dönem aynı zamanda üretim tesislerin verimliliğini ve etkinliğini arttıran yönetim sistemlerinin doğduğu dönemdi. Önceden her iş, bir işçi tarafından baştan sona kadar götürülüyordu. Amerikalı makine mühendisi Frederick Winslow Taylor’un ortaya koyduğu bilimsel yönetim ile her işçi bir işin kendisi için belirlenmiş bir kısmını yapmaya başladı. Bu sistem insan emeğinin verimini bir kez daha artırdı. İş başına ücretten saat başı ücrete geçildi. Montaj hatları kuruldu ve malların seri üretimi yaygınlaştı.
Amerikalı otomobil firması Ford’un kurucusu Henry Ford, bu prensipleri otomobil üretimine taşıdı. Önceden bir iş postasında bütün bir otomobilin üretimi yapılırken araçların üretim bandında işlerlerken her çalışma postasında bir üretim aşamasının gerçekleştirilmesine geçildi.
İkinci sanayi devrimi en çok otomotiv ve kimya sektörlerini etkiledi.
Üçüncü Sanayi Devrimi: Otomatikleştirilmiş Üretim
Bu devrim, elektronik ve bilgisayar teknolojilerinin icat edilmesi sayesinde 20. yüzyılın ortalarında gerçekleşti. Fabrikalarda üretim otomasyonu uygulanmaya başladı.
Transistör ve entegre devre gibi elektronik cihazların icadı ve üretimi, makineleri daha da otomatikleştirmeyi mümkün kıldı. Elektronik donanımların kullanımı yazılım sistemlerinin doğuşuna yol açtı. Artan rekabet ve maliyetleri azaltma baskısı, montaj operasyonlarının düşük maliyetli ülkelere taşınmasına neden oldu. Üretimin daha geniş bir coğrafyaya yayılması da tedarik zinciri yönetimini doğurdu.
Günümüzde mevcut teknolojimizi kullanarak tüm üretimi otomatikleştirebiliyoruz. Robotlar birçok görevi insanların yerine gerçekleştiriyorlar. Hatta işleri insanlardan çok daha hızlı ve yorulmadan yapabiliyorlar. Ancak hala üretim sistemleri, bir noktada insan girdisine ve müdahalesine ihtiyaç duyuyor.
Dördüncü Sanayi Devrimi (Endüstri 4.0) : Dijital Dönüşüm
Yeni teknolojilerin gelişmesi, yeni bir endüstriyel devrimin tetikleyicisi haline geldi. Eğer başarabilirsek 21. yüzyılda insanlık olarak dördüncü sanayi devrimini gerçekleştirerek endüstri 4.0’a geçeceğiz. Gündemimizde “nesnelerin interneti” (internet of things) var. Yani araçların hepsinin internete bağlı olması ve insanların girdisine, müdahalesine gerek duymaksızın birbirleriyle iletişim içinde çalışmaları, üretim otomasyonunda bir sonraki adım.
Dördüncü sanayi devrimi, insan müdahalesi olmadan bağımsız bir şekilde bilgi alışverişi yapabilen, eylemleri tetikleyebilen ve birbirini kontrol edebilen akıllı makineler, depolama sistemleri ve üretim tesisleri dönemi olacak.
Bu bilgi alışverişi bugün bildiğimiz gibi araçların (veya makinelerin) endüstriyel interneti ile mümkün olmakta. Endüstri 4.0’ın temel unsurları şunlar:
- Siber-fiziksel sistem: Bilgisayar tabanlı algoritmalar tarafından çalıştırılan mekanik araçlar.
- Nesnelerin interneti (IoT): Elektronik algılama, tarama ve izleme özelliklerine sahip makinelerin ve araçların birbirine bağlı olmaları.
- Bulut bilişim: Uzaktan erişim
- Bilişsel hesaplama: Yapay zeka kullanan teknolojik platformlar.
Beşinci Sanayi Devrimi – Endüstri 5.0
Başta da belirttiğim gibi Endüstri 4.0 konuşulmaya başlayalı henüz 10 yıl bile olmadı ki dönüşümün henüz başındayız, tamamlamaktan çok uzağız. Yine de şimdiden vizyonerler bir sonraki devrimi öngörüyorlar.
Endüstri 5.0; insan ve makinenin entegre olma, verimliliği artırmak için birlikte çalışmanın yollarını bulma devrimidir. Bu devrimde üretim süreci daha da iyi otomatikleşecek, sahadan gerçek zamanlı verilere anlık olarak erişilebilecek.
Teknolojik yenilikler gittikçe daha hızlı hale geldikçe, gelecekteki sanayi devrimleri hızlı bir şekilde birbirini takip edebilir. İlk üç sanayi devrimi yüzyıllara yayılmışken bundan sonrakiler sadece on yıllara yayılabilir.
Son olarak; Endüstri 5.0’ın aslında tam anlamıyla bir devrim niteliğinde olmayabileceği, Endüstri 4.0’ın bir ilerlemesi olabileceği de konuşuluyor. Ki bu durumda bana göre 5.0 yerine Endüstri 4.5 desek daha doğru olur. :)